نویسنده: دکتر حمیدرضا لاریجانی
مقدمه:
بیماری آتشک با عامل باکتریایی Erwinia amylovora یکی از مهمترین بیماری‌های درختان میوه دانه‌دار (سیب، گلابی و به) است. انتخاب نام آتشک برای این بیماری توصیفی از وضعیت درختان است که با داشتن شاخه ها و برگهای سیاه شده، ظاهری کاملاً مشابه به یک درخت آتش گرفته به خود می گیرند .
اولین علائم این بیماری 3-2 هفته پس از باز شدن گلها ظاهر می‌شود که آبسوخته و سریعا چروکیده شده و به رنگ قهوه‌ای متمایل به سیاه در می‌آیند. سپس بیماری از طریق دمگل به شاخه‌های جوان و برگها سرایت می‌کند و نوک شاخه به حالت عصایی درآمده و به تدریج خشک و سیاه می‌شود. آلودگی روی برگها نیز از محل رگبرگها ایجاد و به تدریج برگها آب سوخته و خشک شده و چسبیده به شاخه های آلوده باقی می‌مانند. این تغییر رنگ برگ در گلابی به رنگ سیاه، در به و سیب به رنگ قهوه ای روشن ظاهر می شود.
علائم روی میوه نیز، هم از دم میوه و هم از سر میوه شروع می‌شود و میوه‌ها ابتدا آبسوخته، سپس قهوه‌ای و پلاسیده و خشک و سیاه می‌شوند و ممکن است برای مدتها روی درخت آویزان بمانند. در شرایط مرطوب، مایع شیری رنگ چسبناک و محتوی باکتری در سطح میوه مشاهده می‌شود.
چرخه بیماری
زمانی که شرایط محیط مساعد باشد باکتری در شانکرهایی که از سال گذشته در آنها زمستان گذرانی کرده است بسرعت با تقسیم سلولی تکثیر یافته و مایع کرم رنگ، شیرین و چسبنده ای به نام Bacterial ooze تولید می‌کند. حشرات بویژه زنبور عسل باکتری را به گلها، برگها وشاخه‌های تازه منتقل می‌کنند. این عمل با کمک باد و باران تشدید می‌شود . در بهار و در دمای مساعد بین 18 تا 30 درجه سانتیگراد مدت زمان بین آلودگی و ظهور بیماری حدود 5 روز است. باکتری در گلها تکثیر یافته و بسرعت بطرف ساقه حرکت می‌کند و در زمان کوتاهی موجب مرگ بافتها می‌شود. باکتری از طریق شاخه‌های جدید به شاخه‌های قطورتر و تنه اصلی می‌رسد و در آنجا با تشکیل شانکر زمستان گذرانی می‌کند تا سال بعد چرخه بیماری را آغاز کند. قابل توجه است که تنها یک شانکر فعال میتواند میلیون‌ها باکتری تولید کرده و تمامی باغ را آلوده نماید .
روشهای مبارزه وکنترل : برای مدیریت وجلوگیری از بیماری آتشک لازم است تلفیقی از روشهای پیشگیری وکنترل انجام گردد.
الف. اقدامات پیشگیرانه
– بهداشت باغ شامل؛ کنترل علف‌های هرز، حذف شاخه و یا حتی درختان آلوده، جمع‌آوری برگها، شاخه‌ها و میوه‌های زائد، شخم پاییزه، یخاب زمستانه و …
– کاشت ارقام مقاوم و رعایت فاصله مناسب (از کاشت پایه‌های حساس مثل M106 و گلابی چینی خودداری شود)
– تهیه نهال، قلمه و یا پیوندک از مناطق سالم و مطمئن.
– از مصرف زیاد کودهای نیتروژنه که سبب افزایش رشد رویشی و آبدار شدن شاخه شده و حساسیت درختان را نسبت به این بیماری افزایش میدهد خودداری شود.
– وسایل کار اعم از قیچی ،چاقو ،اره و غیره پس از هرس هر درخت با الکل یا وایتکس ضد عفونی گردند.
– نظربه اینکه زنبور عسل مهمترین عامل انتقال این بیماری در زمان گلدهی است از استقرار در باغات و مناطق آلوده خودداری گردد.
– از آبیاری بیش از حد در زمان گلدهی اجتناب شود.
ب- اقدامات کنترلی:
– به محض مشاهده علائم بیماری سریعا در فصل رشد، سرشاخه های بیمار از 15 سانتیمتر پایین تر از محل آلودگی بریده شده و در کیسه جمع‌آوری و سوزانده شوند.
– کنترل شیمیایی
- اواخر پاییز با ترکیب بردو 10 در هزار پس از ریزش 70 درصد برگها.
- اواخر زمستان (قبل از تورم جوانه) با ترکیب بردو (10 در هزار) و یا با اکسی کلرور مس (3 در هزار).
- در بهار در زمان گل دهی درختان، یک نوبت در موقعی که 5 درصد شکوفه باز شده است ،یک نوبت در زمانی که 100 درصد شکوفه ها باز شدند با اکسی کلرور مس به نسبت 2 در هزار سمپاشی انجام گردد.
- در صورت مشاهده اولین علائم بیماری سمپاشی با فوزتیل آلومینیوم (الیت) به نسبت 5/2 در هزار.
مهندس عزیز سلام
لطفابر اساس قانون حقوق مولفین نام نویسنده مقالات را درج بفرمایید
سلام اقای دکتر حتما.